Determinizm,varoluş alanına giren tüm nesne ve olayların daha önceden belirlenmiş olduğunu.Onların oyle olmalarini gerektiren bir takim yasa ve güçlerin etkisiyle meydana geldiklerini öne süren ögretiye verilen addir.Determinizm istisnasiz bir sebep-sonuç döngüsünü öngormesi ve önceden belirlenmişlik ilkesi nedeni ile "özgür iradeyi"kabul etmez,insanin kisitli iradesinin kendisinin cok ustundeki gucler ve yasalar tarafindan olusturulan evren ve belirlenen olaylar zinciri uzerinde etkili olamayacagini soyler.Determinizm gunumuzun "kadercileri" ile ayni gorusu paylasir,insanin basina gelecek her turlu olay onceden belirlenmistir ve insan ne yaparsa yapsin bu mutlak gercegi degistiremeyecektir.Bu goruse gore "Insan" evrende sadece bir seyircidir.Deteminizme gore varlik alani yeterli bilgiye sahip olunmasi halinde "bilinebilir" bir durumda bulunmaktadir.
DETERMİNİZM>>
DETERMİNİZM>>
Kaos teorisi,determinizmin kati "tume varimciligina" karsi evrende varolan duzenin yada bizim duzenli olarak algiladigimiz seyin aslinda duzensizlikten ve buna bagli bir belirsizlikten olustugu idaasi ile "tumden gelim"metodunu kullanir."Heisenber belirsizlik ilkesine" gore maddenin tam olarak olcumu imkansizdir,bu nedenle kesin sonuclardan asla soz edilemez, ortalama deger yakinlarinda dalgalanan degerlerden soz edilebilir.Kaos teorisine gore evren bu belirsizligi ile kesin bir neden-sonuc iliskisi yada onceden belirlenmis ve degismez kurallari ihtiva etmez,olaylar biribirinden bagimsiz ve olculemez sayida cok alt olayin sonucunda ortaya cikarlar ancak ortaya cikan sonuclar karsisinda ortalama bir kanaat getirmek mumkun olabilmektedir.Kaos kuramina gore cok kucuk etkiler cok buyuk degisimlere neden olabilme potansiyeline sahiptir(Butterfly effect/Kelebek etkisi),bu nedenle insanin ozgur iradesi ile yaptigi secimlerde dahil olmak uzere her olay varolus alani icinde cok onemli etkilere sahiptir.
KAOS KURAMI>>>
KAOS KURAMI>>>
Determinizmin "kati kaderci" anlayisi tum sorumlulugu insanin uzerinden alip olculemez buyuklukteki oluşumlara yuklerken, Kaos teorisi her olayin mevcut sistem uzerindeki etkisinin onemli ve sonuc uzerinde etkili oldugunu soyleyerek"insan iradesinin"olay uzerinde etkili oldugunu buna bagli olarakta her irade beyaninin "sorumluluk" yaratacagini ifade etmektedir.Determinist evrende seyirci konumunda bulunan ve sonuclar uzerinde belirleyici bir guce sahip olmamasi nedeni ile "sorumluluk"sahibi olmayan insan, Kaos kuraminda yaptigi en ufak hareketin bile buyuk sonuclara sebep olma potansiyeli nedeni ile varolus alani icerisinde belirleyici bir konumda bulunmaktadir.
Cok eski caglara kadar uzanan bu iki kuram gunumuzde de guncelligini korumaktadir,insanlarin bir kismi iradesinin bu koskoca evren ve icinde gerceklesen olaylar uzerinde hicbir etkisi olamayacagi on kabulu ile hayati bir "seyirci "olarak yasamakta,olaylar uzerinde bir etkisi olmadigini dusunerek "sorumluluk" yukunu uzerinde tasimamktadir.Onceden belirlenmis bir "kader oldugusu"ile meydana gelen her olay "zorunlu" ve "alternatifsiz"olarak kabul edilmekte ve boyun egip kabullenme yoluna gidilmektedir.Determinist/kaderci insan secme sansi olduguna inanmaz bu sebeple "cogunlugun dogrulugu" ilkesi ile hareket ederek "herkes gibi olma" yolunu secerek kendine guveli bir yasam alani yaratir,yaptigi ve basina gelen hersey kendinden kaynaklanmadigi icin varolusa ait bir strees yasamaz,olaylarin seyreder, yorumlar ve hayatina devam eder.
Kaos kuraminda ise yapilan en ufak irade beyani bile ortaya cikan olay uzerinde etkilidir, bu sebeple ozgur irade sahibi insan her hareketinden sorumludur,varolusu nedeni ile surekli bir bilinmezlik ve sorgulama icerisindedir.Bir an sonrasinin bilinmezligi ve kendisi tarafindan belirlenebilir durumda olmasi nedeni ile surekli varligi nedeni ile bir stress icinde bulunmaktadir.Gerceklesen her olay uzerinde etkili olma potansiyelini bilmesi nedeni ile "muazzam bir sorumluluk yuku" ile karsi karsiyadir.Bu iki varolus kabulu bugun yeryuzunde yasayan her insana secim sansi sunmaktadir.Sorgulamadan kabul edip boyun egmek yada degistirmek icin birseyler yapmak,Bir an sonrasini nasil olsa belli oldugunun huzuru ile yasamak yada bir an sonrasini bilinmezligine ve degistirilebilirligine olan guven ile varolmak...
55:29 :"Kulle yevmin huve fî şe'nin/O her an yeni bir oluş uzerinedir."
Kaos kuraminda ise yapilan en ufak irade beyani bile ortaya cikan olay uzerinde etkilidir, bu sebeple ozgur irade sahibi insan her hareketinden sorumludur,varolusu nedeni ile surekli bir bilinmezlik ve sorgulama icerisindedir.Bir an sonrasinin bilinmezligi ve kendisi tarafindan belirlenebilir durumda olmasi nedeni ile surekli varligi nedeni ile bir stress icinde bulunmaktadir.Gerceklesen her olay uzerinde etkili olma potansiyelini bilmesi nedeni ile "muazzam bir sorumluluk yuku" ile karsi karsiyadir.Bu iki varolus kabulu bugun yeryuzunde yasayan her insana secim sansi sunmaktadir.Sorgulamadan kabul edip boyun egmek yada degistirmek icin birseyler yapmak,Bir an sonrasini nasil olsa belli oldugunun huzuru ile yasamak yada bir an sonrasini bilinmezligine ve degistirilebilirligine olan guven ile varolmak...
55:29 :"Kulle yevmin huve fî şe'nin/O her an yeni bir oluş uzerinedir."
Yorumlar
Yorum Gönder