UYMA DAVRANIŞI;SOSYAL GÜÇ;SÜRÜLEŞME

İnsan bir toplumda yaşayabilmesi için o topluma, daha açık bir ifade ile ‘’o toplumun geliştirdiği kurallara’’ uymak zorundadır. Toplum, kurallarını insana doğumu ile birlikte aşılar; öğretir ve benimsetir. Belli bir zaman sonra fert bu kurallara kendiliğinden uyar. Başkalarından da bunlara uymasını bekler ve ister. Böylece insanların benzer davranışlarının çoğu, erken yaşlarda başlayan ve hayatları boyunca devam eden ortak öğrenme sonucudur.  İnsan örf, âdet, gelenek, töre, ahlak, din, hukuk ve bilim kurallarını da içinde bulunduğu toplumdan öğrenir.

Bazen insanlar zorunluluk ya da ortak öğrenme tecrübesi olmadan da-Karşılaştıkları sorunun en basit ve genele yayılmış cevabına yönelmeleri nedeni ile- uyma davranışı gösterirler.Bir yanlışlık yapabileceklerini hiç aklına getirmeden onların davranışlarına göre gerçeği tanımlar ve davranışını düzenler; grubun davranışı referans olarak kabul ederler.

Ferdin standartlarını grubun standartları belirler.Ferdi standartla grup standardı ve grup standartları ile toplumun bütünü arasında belli standartlar geliştirilemezse, daha açık bir ifade ile benzeşme ve bütünleşmenin gerçekleşememesi toplumda gerginlik ve çatışmalara sebep olur ve toplum çözülmeye doğru gider. 
Ferdin toplumun davranışlarına uymasını sağlayan sistem sosyal etkidir,sosyal etki  sosyal düzenin oluşmasına yol açar.

SOSYAL ETKİ

Bir bireyin davranış veya inançlarını, bir kişi veya grubun gerçek veya hayali, niyetli veya niyetsiz baskısının etkisiyle değiştirmesi yada belirlemesidir..

Uyma

Ricalara, zorlamalara veya grup baskısına bir cevap olarak davranışta ve ifade edilen tutumlarda yüzeysel, diğerlerinin önünde geçici değişme.

Uyma davranışını etkileyen etmenler:

A) Bireysel özellikler

* Milliyet;kişinin mensubu olduğunu düşündüğü ırka yönelik aidiyet duygusu,sözkonusu miliyetten oluşan grup üyelerinin yönelimlerinin doğru olduğu ön yargısı ile hareket etmesine sebebiyet verir.

*Cinsiyet;Sahibi olduğu cinsiyet ve cinsiyetin toplumsal konumu,aynı cinsiyete sahip bireylerin genel eğilimlerinin doğru olduğuna yönelik bir özdeşleşme fikri ortaya çıkarır.

*Telkine yatkınlık;Grubun mesajlarına açık olma ve doğru kabul etme önyargısına sahip olma mevcut davranışın değiştirilmesine yada şekillendirilmesine sebep olabilir.

*Zeka;nesneler ve olgular arasında bağlantı kurma yada mevcut bağlantıları yorumlama kabiliyetinin yeterince gelişmemiş olması kişisel olarak en makul çözüme yönelmeye yol açar.

*Kişilik özellikleri:kişisel gelişim süreçte sahip olunan yetenekleri problem çözmede yetersiz kalması halinde grubun fikirlerinin referans alınması esastır.

*Bilişsel stil (işe/sosyal onay almaya yönelme):Doğru davranışın içinde bulunulan grubun genelince onay verilen davranış olduğunun düşünülmesi fikri,grubun yadırgamayacağı davranışı zorunlukılar.

*Kaygı:Sosyal olarak dışlanma,hoşa gitmeyen davranış biçimleri nedeni ile yalnız bırakılma korkusu sonucu ortaya çıkan kaygı uyma davranışına iter.

*Eğitim düzeyi:Kişinin sahip olduğu bilgi birikimi ,sorgulama yeteneği ve kanaat oluşturma yetenekleri diğerlerinin fikirlerinden bağımsız sonuçlara ulaşmayı sağlar ,yetersiz eğitim düzeyi bağıl fikirlerin ortaya çıkması sonucunu doğurur.

B) Grubun özellikleri

 *Grubun büyüklüğü:İçinde bulunulan grubun üye sayısının çokluğu ,çoğunluk faktörü nedeni ile grup dışına itilme korkusunun büyüklüğüne göre bireyin uyma davranışı üzerinde etki eder.

*Grubun görüş birliği:Mensup olunan grubun sahip olduğu uzlaşma ve ortak kanaatler bireyin  ‘’doğru kavramı’’ üzerinde etkilidir.

* Statü ve prestijin :grup içinde bulunulan pozisyonun kaybedilmesi korkusu yada grup içinde daha iyi bir rol edinme beklentisi gruba uyumu beraberinde getirir.

C) Birey-grup ilişkisinin özellikleri

*Karşılıklı bağımlılık ve ödül:Grup içinde yaşama zorunluluğu duyan birey ;grubun ortak kanaatlerine uyarak elde edeceği taktir yada davranışın tasdiki sebebi ile elde edeceği karşılık sebebi ile gruba uygun davranış sergileme eğilimine girer.

*Grubun birey için cazibesi:Gruba mensubiyetin bireye sağladığı maddi ve manevi tatminler bireyin grup ile birlikte hareket etme arzusunu arttırır.

*Bireyin grup içindeki konumu:Sahip olunan konum ne kadar etkinse grubun genel olarak takdirini kazanma gerekliliği nedeni ile grubun görüşünün bireyin davranışı üzerindeki etkisi o kadar fazladır.

Konformite

Diğer insanların doğrudan olmayan baskısının sonucunda kendi kanaatlerini değiştirmedir.Konformitede diğer üyeden yada grubun genelinden gelen bir zorlama bulunmamasına rağmen birey toplumsal normlar doğrultusunda hareket eder ,sözkonusu hareketteki amaç gruba uyumlu hareket ederek grup dışına itilme riskinin ortaya çıkmamasına yönelik istektir.Grup içindeki yaşamındaki komforunun bozulmaması ve güven duygusunun sağlanmasına yöneliktir.

İtaat

Bir otorite tarafından size verilen talimata ya da emre göre davranmaktır.Grup içinde daha yüksek statüden gelen baklenti yada emir doğrultusunda hareket edilmesidir.Komformitenin aksine etkileyen bireyin doğrudan davranışı yönlendirmeye yani grupsal normlar içinde gerçekleşmesini sağlamaya yönelik bir isteği bulunmaktadır.

Rica sonucu uyma:Bir rica ile doğrudan baskı sonucunda uymadır.

 Etkili stratejiler:

***Kendini sevdirme

***Karşılıklılık ilkesi

***Çoklu ricalar

     Kapıya ayak koyma taktiği (foot-in-the-door): Herkesin kabul edebileceği küçük bir başlangıç ricasını kabul ettirip sonra daha büyük bir ricada bulunma.

    Yüzüne kapıyı kapattırma taktiği (door-in-the-face): Önce büyük bir rica, reddedilince daha küçük bir ricada bulunma

    Oltaya taktırma (low-ball)Rica sonucu uyma:Önce cazip bir öneri sunarak bir kabul alma sonra önceki teklifin cazibsini de ortadan kaldıran daha büyük bir taahhüt altına girme

Sosyal güç

Etkileyebilme kapasitesi veya yeteneği.

Enformasyon gücü: Herhangi bir konuyu bildiğine güvendiğimiz kişinin etkileme gücü

Ödül ve ceza gücü: Etkileyeninin bir ödül vaadi ya da ceza tehdidi ile etki yaratmaya çalıştığındaki gücü

Uzmanlık gücü: Belli bir konuda uzman olarak algılanan kişinin etkileme gücü

Özdeşlik gücü: Benzemek istenilen ya da hakkında olumlu değerlendirmeler yapılan kişinin etkileme gücü

Meşru güç: Kaynağını yasalardan ya da resmi düzenlemelerden alan güç.

            **Güçsüzlerin meşru gücü: Herhangi bir nedenden dolayı güçsüz (örn. özürlüler) durumda bulunanlar bazen yardıma muhtaç    olduklarını belirterek bir güç kullanırlar ve etki yaratırlar. (Örn. Dilenciler)